abbàtere , vrb: abbàtiri Definition
betare o fuliare a terra; pèrdere de ànimu, fàere pèrdere su coràgiu
Synonyms e antonyms
abbatire,
abbilgonzare,
isarcare
| ctr.
animai,
audire,
incorai
Sentences
ndhe at abbàtidu un'àrbure
2.
si est abbàtidu pro nudha ◊ sa mala fortuna mi abbatit
Etymon
itl.
Translations
French
abattre
English
to pull down
Spanish
abatir
Italian
abbàttere
German
niederwerfen.
ifutíre , vrb: irfutire,
sfutiri Definition
pigare a befa, leare in giru
Synonyms e antonyms
cantonare,
irfútere*,
strochillai
Sentences
l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat
Translations
French
se payer la tête,
se ficher
English
to pull s.o's leg
Spanish
tomar el pelo
Italian
sfóttere
German
aufziehen.
incuíre , vrb Definition
torrare agoa, istesiare torrandho incuadas
Synonyms e antonyms
| ctr.
avansare
Sentences
sos lacanantes cherent fraigare acurtzu a sa làcana, ma depent incuire ambos duos, ca depent lassare unu tantu de logu in mesu
Etymon
srd.
Translations
French
reculer
English
to pull back,
to degrade
Spanish
retroceder
Italian
arretrare,
retrocèdere
German
zurückgehen,
zurückweisen.
irgranzàre , vrb: isgrangiare,
isgranzare,
sgrangiai Definition
seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu
Synonyms e antonyms
grangiai,
ingrangiai,
irghilinzonare
Sentences
cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare
Etymon
srd.
Translations
French
séparer le son du froment
English
to pull bran apart
Spanish
cerner
Italian
separare la crusca
German
die Kleie trennen.
isterricràre , vrb: isterrigai,
isterrigare,
isterrigiare,
isterrigrare,
isterrijare,
isterrugiare,
isterrujare Definition
betare, istrumpare a terra, crocare istérrios in terra
Synonyms e antonyms
aterrai,
aterrighinare,
imbrortzinare,
isterricorjare,
isterrighinare,
isterrinai,
istragorzare,
sterrionai
Sentences
giòvunus mannus… isterrigaus siant! ◊ in Osposidha bido chimbe ómines isterrujados: a balla los ant fertos che sirbones (C.Mura)◊ sa muzere de su zigante, atachendhe cun grandhe fúria sos soldados de su re, ndh'isterrijeit trinta ses ◊ at agatadu sa pobidha isterrigada in terra che àinu, imbriaga ◊ si est isterrigadu in s'erva ◊ candho pensas de isterrujare su male cun sa vindita, ndhe faghes nàschere un'àteru!
Etymon
srd.
Translations
French
abattre,
renverser à terre
English
to lay out,
to pull down
Spanish
derribar,
tumbar
Italian
abbàttere,
stèndere per tèrra
German
niederwerfen.
istrampàre , vrb: istrempare,
istrumpai,
istrumpare,
strumpai Definition
lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu)
Synonyms e antonyms
addrabbulai,
addrobbulare,
betae,
iscracare,
istrampoinai,
istrampulare,
rúchere
/
aciapuai
/
imbolare
Sentences
iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant!
2.
fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora
3.
paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta
4.
si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas!
Etymon
srd.
Translations
French
jeter par terre,
abattre,
s'abattre
English
to fall heavily,
to pull down
Spanish
derribar
Italian
buttare a tèrra,
abbàttere,
stramazzare
German
niederschlagen,
zu Boden werfen.
spollaciài , vrb: spudhaciai Definition
nau de cosa téssia, bogare pendhilingiones, filu, trama, coment'e candho no est fatu s'oru ma si faet fintzes apostadamente po ricamare
Synonyms e antonyms
ilbulzare,
issilare,
istramai,
sfibicitai
Translations
French
effiler
English
to pull threads out,
of
Spanish
deshilar
Italian
sfilare
German
ausfasern.
tirài , vrb: tirare Definition
fàere fortza pigandho calecuna cosa a tragu po dh'acostire o dha portare a sa matessi bandha inue est su chi dha tirat, o fintzes po dha poderare chentza che dha lassare istesiare, po abbarrare istirada, isprata; tènnere o bogare profetu de calecuna cosa, pigare fintzes in su sensu de istagiare, illimpiare, trantzire; iscúdere o acropare cun calecuna cosa, mescamente a isparadura; andhare a una filada, assimbigiare, àere assimbígiu, agatare prus a géniu; fintzes magiare su ferru abbrigau po dh'istirare; fàere sa vísita po sordau (t. in leva)
Synonyms e antonyms
tostare,
tragai
/
bocare,
leare,
picare
/
andai,
impunnai,
istrizire,
tocai 1
/
istirai
| ctr.
abbambiai 1
Idioms
csn:
tiraisí a una banda = fràngheresi a un'ala; tirai faci a… = tocare o andhare a cara a…; tirai de réxinis = bogare dae fundhu; tirai a frunda, a passígia, a pedra = iscúdere a frundha, tragare a pedra; tirai costeri = fai tiru costeri, costa costa; tirare in leva, a leva = fàghere sa vísita pro andhare a sordadare; tiràresi de lesorja = gherrendhe o brighendhe, bogare sa lepa a púnghere (o fintzas solu a minetare); istare a tira istratza, a tírami tosta, a su tira tira (tiradira), a tira allena = sempri tirendi, a bortas tirendi, a bortas lassendi andai in su sensu de bolli cosa a iscórriu cun is àterus; tirare a longas, a longu = istare tempus meda, fàghere colare su tempus, istentare; tirai su prétziu = circai de fai pagai de prus su chi si bendit (o de dhu pagai prus baratu); tirai unu tanti (mesura) = èssere unu tantu (mesura) mannu, artu, longu e gai; tirai a sorti = fàghere a billetes, a chie tocat tocat; tirai dinais, sa paga, sa pensioni = leare unu tantu de dinari a paga, a pensione; tirai a su bonu, a su malu = pessare a fàghere bene, a fàghere male; tirai bentu = andhare bentu; in galera tirit! = ancu mai!, no mi ndhe importat!, no est nudha! (pro cosa chi si lassat a pèrdere), andai in galera, in sa furca, innoromala (nadu a frastimu); tirare potografias = leare o fàghere fotografias; tiràrendhe unu dépidu = arrennèsciri a si dhu fai pagai; tirai cun… = andhare de acordu, tiraresila de acordu; tirare sos contos = serrare, assardare, fàghere sos contos
Sentences
sos pitzinnos li curriant ifatu tirànneli s'issalledhu dae codhos ◊ illàscali su camu a su poledhu, non bi lu tires meta! ◊ si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas tiranne como custu e como cudhu ◊ non potzu tirai is cambas, de s'istrachímini! ◊ lassa: chi nc'est arrutu ingunis ndi dhu tiru dèu! ◊ si tiras a forte segas sa fune ◊ ant postu su tratore a tirare ◊ est nudha su traballu chi ses fadendu… lah chi depiast andai a tirai fà o cíxiri! ◊ tira a tie, su lentolu, ca ndh'est totu inoghe!
2.
cantu tirat, de pensioni, babbu tuu? ◊ tirandi cuss'isbàlliu chi as fatu! ◊ s'autonomia bera incumentzat difendendi cussu chi est nostu de sa dí chi nasceus e chi nemus si ndi podit tirai de pitzus ◊ sa maista portat is temas e Gesuinu si ndi dhus tirat de is manus ◊ si ndi tirat su berretu ◊ dhoi est s'àliga a tirai a marra ◊ su chi ti dat, su póveru che lu tirat dae sa brente
3.
tira addainanti, tue: deo za sigo! ◊ tira de innòi! ◊ faci aundi est tirau? ◊ tiradiche a intro ca ti cómbido! ◊ cussu est tirandu própiu a innòi ◊ funt partius sena de isciri a cali parti si tirai
4.
aferratu su fusile e picata sa méria, si fit aprontatu a tirare a su cane
5.
est unu colori chi tirat a su biancu, a s'asulu ◊ cussu piciocu tirat a sa ratza de su babbu ◊ fizu màsciu tirat a sa mama, fiza fémina a su babbu ◊ sa muzere tirat prus a sa famíllia de su maridu chi no a sa sua etotu
6.
certas dificurtadis indullint is pipius a tirai mali cun s'iscola ◊ sos connados si la tirant meda de acordu ◊ chin issa fint semper a contu apertu: sos contos los tirabant a fine ◊ amminuja sa preda e lassatila in sa corte fintzas chi ti la chircant, e gai che tiras carchi cosa ◊ in custu tir'istratza de passiones, tortos e resones, fint colaos sos annos ◊ custa cosa tirat dexi palmus ◊ mancu mali ca non nci dh'at tirada a longu meda, sa riunioni!
7.
sos de sa leva noa che sunt in Tàtari, oe, tirendhe
Surnames and Proverbs
prb:
dónnia àcua tirat a mari
Translations
French
tirer,
pencher,
incliner
English
to pull,
to be inclined
Spanish
tirar,
sacar,
inclinarse,
tender
Italian
tirare,
trarre,
propèndere
German
ziehen,
herausziehen,
neigen.
tragài , vrb: tragare Definition
pigare a tragu, a tira / fai su traga traga (giogu) = andhare illascinadho cicios
Synonyms e antonyms
batire,
carrare,
tranguai,
trazare,
trogonai
Idioms
csn:
tragare a crastu, a pedra = iscúdere a crastu; tragare fogu = tzacare, pònnere o apuntai fogu; tragai is cambas caminendi = caminare a pelea
Sentences
sa note che tragat su die ◊ no ti fatzas tragai: movidí! ◊ is carrus tragànt linnàmini e craboni de carriai in su trenu ◊ mi lassamu tragai de sa curiosidadi ◊ is piciocas iant tragau giarra a cofas ◊ su tiau nci dh'at tragau a s'inferru ◊ chi dhoi andat su babbu ndi dha tragat peri a tira! ◊ cudhos iscrapones fuint diasi mannos chi no dhos podiat tragare ◊ su binzarzu dh'ant presu cun sagones e tragau a bidha tira tira ◊ si ch'est andhau de domo tragandhosi unu matzucu a ifatu
Etymon
ltn.
*trahicare
Translations
French
tirer,
traîner
English
to pull,
to tow,
to drag
Spanish
arrastrar
Italian
tirare,
trainare,
trascinare
German
ziehen,
schleppen.